Insonlar orasida shunday qadimiy va ilhomlantiruvchi ishonch borki, biz nima tilagan bo‘lsak, shu lahzadayoq amalga oshadi. Bu sehr emas, balki bizning har bir orzumizni, xohishimizni Yaratuvchi bilib, uni allaqachon oliy darajada ijro etganini anglatadi. Biroq bizning dunyomizda orzularimiz bir lahzada ro‘yobga chiqmaydi, balki mehnat, intilish va sa’y-harakat orqali bosqichma-bosqich amalga oshadi. Buning sababi shundaki, Yaratuvchi vaqt va makon illyuziyasidagi dunyoni yaratgan, bu esa bizga ichki rivojlanish va tushunchaga erishish yo‘lida yordam beradi.
Ushbu maqolaning maqsadi qadimgi ma’naviy va falsafiy tushunchalarni zamonaviy ilmdagi vaqt nazariyalari bilan bog‘lab, orzular ro‘yobga chiqishini va nima uchun ular darhol amalga oshmasligini chuqurroq anglashdir.
Vaqt – Yaratuvchining vositasi sifatida
Ko‘plab diniy va falsafiy ta’limotlar, masalan, sufiylik, buddizm va induizmda vaqt illyuziya sifatida qaraladi, biz uning vaqtinchalik ekanini anglaymiz. Bu ta’limotlarda Yaratuvchi yoki oliy reallik vaqtdan tashqarida mavjud degan fikr ilgari suriladi. Masalan, islomda Alloh uchun o‘tmish, hozir va kelajak bir bo‘lib, insonning istaklari abadiy ravishda yaratilgan holda mavjud. Yaratuvchi nuqtayi nazaridan olib qaraganda, har bir istagimiz oliy rejada allaqachon ifodalangan.
Ammo bu reja bizning vaqt va makonga bog‘liq, qabul qilishimiz uchun noayon. Bir istak dunyoga kelishi bilan u allaqachon ijro etiladi, lekin uning hozirgi dunyoda zohir bo‘lishi darhol amalga oshmaydi. Buning sababi shundaki, orzuga erishish jarayoni insonni rivojlanishga, ichki o‘sishga olib keladi va uni maqsadiga arziydigan qilib yaratadi. Bizning dunyomiz, vaqt va jarayon bilan boshqariladigan hayot bizga istagan narsamizning qadrini tushunish, shukr qilish, sabrli bo‘lishga o‘rgatadi.
Vaqt – illyuziya va blok-olam konsepsiyasi
Zamonaviy ilmiy konsepsiyalar, jumladan nisbiylik nazariyasi va blok-olam nazariyasi vaqtning illyuziya ekanini qo‘llab-quvvatlaydi. Blok-olam konsepsiyasiga ko‘ra, o‘tmish, hozir va kelajak bir vaqtning o‘zida mavjud bo‘lib, “blok” sifatida yaratiladi, bu yerda barcha voqealar va lahzalar allaqachon mavjud. Bu konsepsiya bizga inson istagi haqiqatda uning tug‘ilishi bilan ro‘yobga chiqishini, lekin vaqt vositasidagina uni anglashimiz mumkinligini anglatadi.
Eynshteynning nisbiylik nazariyasi ham vaqtni mutlaq emas, balki obyekt harakati va gravitatsiya ta’siriga bog‘liqligini ko‘rsatdi. Bu fikr bizga Yaratuvchi, vaqtdan tashqarida mavjud ekanini, orzularni ko‘rib, ularni allaqachon ijro etganini anglashga yordam beradi. Inson uchun ular faqat ma’naviy va fizik rivojlanish jarayoni orqali zohir bo‘ladi.
Nima uchun orzular darhol ro‘yobga chiqmaydi: Yaratuvchi rejasi va mehnat qadri.
Inson uchun faqat orzuga erishish emas, balki uning yo‘lidan o‘tish ham muhim. Bu jarayon bizni orzularimizga munosib qiladi. Masalan, agar biz istagan narsani bir lahzada olish imkoniga ega bo‘lsak, biz tajribaning qiymatini va uni amalga oshirish uchun qo‘yilgan sa’y-harakatlarni yo‘qotar edik. Biz erishgan narsaning qadrini tushunmasdik, chunki uni olish uchun hech qanday harakat qilmagan bo‘lamiz.
Yaratuvchi bizga orzularimizga mehnat, sabr-toqat va qiyinchiliklarni yengish orqali erishish imkonini yaratgan. Bu bizga mehnatimiz samarasini qadrlashni va tushunishni o‘rgatadi. Biz vaqt illyuziyasi orqali ichki rivojlanish va o‘z-o‘zini kamol toptirish yo‘liga erishamiz.
Adolat va unga erishilgandagi mukofot
Yaratuvchi rejasining asosida adolat yotadi: inson o‘z mehnatiga yarasha mukofot oladi va istagan narsasi tayyor bo‘lganda, uning qo‘liga yetadi. Maqsad sari yo‘lda o‘sish va qiyinchiliklarni yengish bizga haqiqatda istagan narsalarimizga yetishish imkonini beradi. Agar har narsa osonlik bilan qo‘limizga yetganida edi, biz erishgan narsaning qadriga yetmagan bo‘lardik.
Shu bilan birga agar bizning orzularimiz boshqalarga foyda olib kelsa, ular ko‘pincha tezroq va go‘zal tarzda amalga oshadi. Demak, vaqt illyuziyasi va rivojlanish jarayoni bizga o‘zimiz va boshqalar uchun yaxshilik qilishga, maqsadlarimizga erishishga yordam beradi.
Maqsad – Ishonch va shukr
Yaratuvchi bizning orzularimizga yo‘l berar ekan, ularga erishish chorasini ham beradi. Bu esa bizga sabr, shukr va ishonchni o‘rgatadi. Agar biz hamma orzularimiz allaqachon amalga oshganiga ishonsak, tinchlikka erishamiz. Bu jarayon o‘z ustimizda ishlash, shukr qilishga chorlaydi.
Xulosa – Ongli baxtga erishish yo‘li
Qadimiy qarashlar va zamonaviy ilmiy konsepsiyalarni birlashtirgan holda, biz orzular ro‘yobga chiqadigan vaqtni anglashga kelamiz. Vaqt, bir tarafdan, illyuziya va boshqa tarafdan, Yaratuvchi bizga sabr qilishni va hayotga shukr qilishni o‘rgatish uchun yaratgan vosita. Shu yo‘l orqali biz o‘zimiz uchun tilagan baxt va rivojlanish yo‘liga chiqamiz.
Botirjon AHMADJONOV,
Qurolli Kuchlar akademiyasi harbiy fanlar bo‘yicha falsafa doktori (PhD)
